Ч.Лодойдамба Солонго өгүүллэг

Ч.Лодойдамба "СОЛОНГО" өгүүллэг Нэг. Шөнө дундаас хойш гэнэт аадар бороо орж, байн байн хурц цахилгаан цахилан тэнгэр нижигнэж саяхан баригдаж торонд орсон бүргэд шиг уурласан байгаль сүртэй ч аймшигтай ч байв. Адуу минь хавчганан огт тогтож өхгүй, заримдаа хуйлран үргэхэд би ч айх шиг болоод, хашгирахад дуу минь чичрэн тасалдаж байлаа. Хэдэн өдрийн зүсэр бороог дажгүй давдаг аавын минь одончүү цув хүртэл хувингаар асгаж байгаа юм шиг цутгасан энэ усыг барьж чадалгүй нэвтрээд би усанд орсон зурам шиг шалба цохиулж, шүд минь дагжин өөрийн эрхгүй зодолдож байв. Харин энэ шөнийн ганц сайн юм гэвэл үе үе цахилж байгаа цахилгаанд адуу минь байн байн тодорч байсан тул би тасарсан хэсгий нь дор нь нийлүүлж байв. Үүр шөнө хагацахын өмнөхөн бороо гэнэт орсонтойгоо адил гэнэт арилж удалгүй бүхнийг тагласан зузаан хар үүл тонилон тэнгэр цэлмээд өглөөний нар угаасан ертөнцийг мэндлэн уулын толгойд алтан малгай өмсгөхөд уулнууд малилзан инээж байгаа сайхан сэтгэлтэй тарган шар хүн шиг харагдаж байлаа. Би адуугаа гэрийн зүг алгуурхан туув. Нар зүүн талын оройгоос салж ядан байхад би адуугаа гэрийн гаднаа авчирсан бөгөөд Дорж гуайн гэрийн цаана хос хосоор нь хэрсэн бололтой үл таних дөрвөн морь идэж байгаа харагдав. Адууны түрүү зэлэн дээр очоод зогсоход аав минь хазаараа барин том том алхалж ирээд, -За орж дулаац. Би унагаа бариад уячихая гэв. Энэ шөнө адуу манасан минь надад мундаг баатарлаг хэрэг санагдаж байж билээ. Гэвч аав минь намайг сайшаасангүй. Бодвол өнгөрүүлсэн амьдралд нь энэ байтугай үүнээс хэд дахин хэцүү шөнө адуу манах явдал бишгүй тохиолдсон тул миний энэ ажил түүнд малчин хүний амьдралын жирийн хэрэг байсан биз. Намайг гэрт ороход ээжий минь хацардан асч, өсгийгөө өргөн өлийж магнай дээр минь үнсээд хий л шөнийн турш нэг ч амьсгал аваагүй юм шиг цээж дүүрэн агаар татсанаа -Ай бурхан минь, хүү минь амьд ирлээ гэж хоймор байгаа бурхны зүг миний ирснийг мэдэгдэж байгаа юм шиг хэлэв. Ээжийн минь гүн хайр гэрэлтсэн нүд ажил нас хоёрын тэмдэг болсон нүүрний үрчлээ бүхэнд нойргүй хоносны ядралын шинж тодхон харагдаж байлаа. Би хувцсаа сольж өмсөх зуур Дорж гуайн тавьсан үл таних морьдын тухай асуухад, Навчийн эцэг нь дүү охинтой нь ирсэн. За хүү минь цайгаа уу гэж ээжий минь хэлэх зуур аяга дүүрэн шинэхэн өрөм дээр цай хийгээд өглөө. Би Дорж гуайнд ирсэн зочдын тухай асуух гээд л, хуурай хувцас өмсөөд халуун цай ууснаар мартагдаж эхэлсэн шөнийн явдлыг ээжий минь асууж сэтгэлээ зовоох гээд л бид хоёрын хүсэл зөрж яриа маань олигтой болсонгүй. Өрөм идэж, цай ууж суухад Дорж гуайнд ямар зочид яах гэж ирсэн юм бол? ямар шүү хүмүүс байгаа бол? гэх зэрэг өдий төдий хариу нэхсэн асуудал сэтгэлд минь эргэлдэж байлаа. Би цай уусны дараа гэрээсээ гарч чихэр боов горьдсон хүүхэд занд автагдан Дорж гуайн гэр рүү харж хэсэг зогссоноо гэнэт ханхар эр болсноо санаж гүүн зэл рүү түргэн алхав. Гэтэл араас минь Навч гуай дуудахад өөрийн эрхгүй баярлан эргэж Дорж гуайн руу чихэр бодсоноос өөр юу ч бодолгүй явав. Дорж гуайнд ороход тавь гаруй насны эрэгтэй хүн хоймор нь нөмгөн суугаад цай ууж байв. Нэг бүсгүй хүн цааш хараад баруун хойт авдар руу ямар нэг юм хийж байв. Би том хүний шахмал бүдүүн дуугаар хоймор сууж байгаа хүний амар мэндийг асуув. Навч гуай шургуулганаасаа атга дүүрэн чихэр боов авч надад өгсөнд би хоёр гараа тосож аваад тахимаа үл мэдэг нугалан ёсолтол (хүн юм өгөхөд монгол хүн хоёр гараараа тосож аваад тахимаа нугалан ёсолдог юм гэж багад минь эжий зааж өгч билээ) авдранд юм хийж байсан хүүхэн эргэж харлаа. Нүд минь түүний эхээ харсан ботгоны нүд шиг тормолзож байгаа нүднээс салж чадахгүй болон гартаа байгаа боов чихрээ аль хэдий нь мартаад, түүний зарим нь унаж байхыг ч мэдсэнгүй. Тэгээд өөрийн эвгүй байдлыг мэдмэгц ичиж зовохын туйлд хүрч яахаа мэдэхгүй болоод аргаа барахдаа. -Та сайн байна уу? гэж хүүхнээс асуув. Миний мэндчиллийн хариуд тэр хүүхэн яасан, юу гэж хэлснийг би мэдэхгүй. Харин шалавхан чихэр боовоо өвөртлөөд эргэж гаран гүүн зэл рүү явж билээ. Явж байхад минь тэр хүүхний зуны нар алсын зам хоёр гандааж чадаагүй царай, тормолзон алагласан хоёр нүд, урт урт цагаан шүд, гандсан цэнхэр дээлийн ар руу мушгиран унжиж байсан бүдүүн хар гэзэг нь сэтгэлээс минь зайлахаа болиод, дахин харах гэсэн хүсэл намайг өөрийн эрхгүй хэд дахин эргүүлж, Дорж гуайн гэр үү харуулав.